Kontrola celna – obowiązki kontrolowanego i uprawnienia organów celnych

Z pewnością kontrola celna nie jest przyjemna dla żadnego przedsiębiorcy. Nawet, jeżeli ma już za sobą wiele kontroli i np. współpracuje ze sprawdzonym biurem rachunkowym, reprezentującym go przed organami celnymi. Jak być może wiesz, organy celne mogą podjąć wszystkie czynności kontrolne, jakie wydadzą im się słuszne w danej chwili. Jedna kontrola może być zatem dość powierzchowna, a druga gruntowna. Z tego powodu, każdy przedsiębiorca zajmujący się handlem międzynarodowym, powinien dobrze znać swoje obowiązki i prawa podczas kontroli, a także uprawnienia organów celnych.

Zakres kontroli celnej

Jak już wspomnieliśmy we wstępie, organy celne mogą przeprowadzić wszelkie czynności kontroli celnej, które uznają za niezbędne. Analizując przeprowadzane kontrole możemy uszczegółowić zakres ich typowych zadań, sprowadzających się do:

• sprawdzenia, czy zgłoszenie celne zostało sporządzone prawidłowo oraz w sposób kompletny,
• weryfikacji prawidłowości i kompletności informacji podanych w:
  • zgłoszeniu celnym,
  • deklaracji do czasowego składowania,
  • przywozowej deklaracji skróconej,
  • wywozowej deklaracji skróconej,
  • zgłoszenia do powrotnego wywozu,
  • powiadomienia o powrotnym wywozie,
• ponadto organ celny dąży do weryfikacji istnienia, prawdziwości, prawidłowości i ważności wszystkich załączonych dokumentów.

Niektóre kontrole mają znacznie szerszy zakres i swoim zasięgiem obejmują również:

• szczegółową kontrolę prowadzonej przez przedsiębiorcę dokumentacji (księgowości),
• kontrolę pozostałej dokumentacji dotyczącej operacji odnoszących się do towarów lub operacji handlowych (uprzednich oraz późniejszych) związanych z tymi towarami po ich zwolnieniu.

Organy celne, przeprowadzając kontrolę celną mogą również:

• przeprowadzić rewizję towarów, a także
• pobrać próbki towarów (jeżeli jest taka możliwość).

Warto mieć świadomość, że kontrole celne mogą zostać przeprowadzone zarówno u:

• posiadacza towarów (lub jego przedstawiciela – np. firmy celnej),
• każdej osoby zaangażowanej w operacje handlowe przedsiębiorcy, a także
• każdej osoby dysponującej ww. dokumentami w celach handlowych.

Uprawnienia organów celnych

Bazując na ustawie o Służbie Celnej, celnicy przeprowadzający kontrole są uprawnieni m.in. do:

1. żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju ewidencji i dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów elektronicznych, oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej;
2. żądania zamknięcia dokumentacji dotyczącej towarów i czynności podlegających kontroli w celu umożliwienia porównania rzeczywistego stanu ze stanem ewidencyjnym;
3. legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości osób;
4. przeszukiwania osób i pomieszczeń, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych;
5. przesłuchiwania świadków;
6. zasięgania opinii biegłych;
7. dokonywania oględzin;
8. badania towarów, surowców, półproduktów i wyrobów, w tym pobrania próbek towarów, surowców, półproduktów i wyrobów gotowych w celu ich zbadania;
9. przeprowadzania rewizji towarów, wyrobów i środków transportu, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych;
10. żądania powtórzenia, jeżeli to możliwe, każdej czynności, w wyniku której uzyskuje się dane o przyjmowanych, wydawanych lub wprowadzanych do procesu produkcyjnego surowcach, materiałach, produkcji w toku i półproduktach oraz uzyskanych produktach, wyrobach gotowych i wysokości strat produkcyjnych;
11. nakładania zamknięć urzędowych na urządzenia, pomieszczenia, naczynia oraz środki transportu;
12. uczestniczenia w podlegających kontroli czynnościach, o których mowaw art. 30 ust. 2 pkt 2 (m.in. chodzi o wytwarzanie, uszlachetnianie, skażanie itp. towarów);
13. przeprowadzania w uzasadnionych przypadkach, w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia możliwości gry na automacie lub gry na innym urządzeniu;
14. zabezpieczania zebranych dowodów;
15. sporządzania szkiców, filmowania i fotografowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych;
16. zatrzymywania i kontrolowania środków transportu oraz statków w rozumieniu ustawy z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski;
17. zbierania niezbędnych materiałów w zakresie kontroli.

Stosowanie środków przymusu

Z uwagi na szeroki zakres kontroli oraz uprawnień, funkcjonariusze służby celnej mogą stosować środki przymusu wobec osób niepodporządkowujących się ich poleceniom. Mogą zatem m.in. używać siły fizycznej, indywidualnych technicznych środków i urządzeń przeznaczonych do obezwładniania lub konwojowania osób, czy indywidualnych chemicznych środków obezwładniających.

W jaki sposób przeprowadzana jest kontrola?

Jeżeli kontrola odbywa się w siedzibie przedsiębiorcy, w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej lub miejscu zamieszkania osoby podlegającej kontroli, jest wykonywana (z drobnymi wyjątkami) po doręczeniu upoważnienia organu Służby Celnej do przeprowadzenia kontroli oraz okazaniu legitymacji służbowej.

Dodatkowo, czynności kontrolne zawsze wykonuje się w obecności kontrolowanego lub jego przedstawiciela, chyba, że zrezygnuje on z uczestnictwa w czynnościach kontrolnych.

Z kontroli powinien być sporządzony protokół kontroli.

Obowiązki kontrolowanego

Należy pamiętać, że wszystkie dokumenty związane z importem lub eksportem należy przechowywać przez minimum 3 lata. Przy czym, najczęściej termin ten biegnie od końca roku kalendarzowego, w którym miało miejsce dane zdarzenie. Przykładowo, w przypadku towarów dopuszczonych do obrotu bez cła lub z obniżoną stawką celną ze względu na końcowe przeznaczenie towarów, termin 3-letni biegnie od końca roku kalendarzowego, w którym przyjęto zgłoszenie celne do dopuszczenia do obrotu lub zgłoszenie wywozowe.

Kontrolowany musi współdziałać z organami celnymi przy wykonywaniu kontroli poprzez udostępnianie odpowiednich dokumentów, czy dostosowywanie się do poleceń służb.